Thứ Bảy, 2 tháng 5, 2015

Sự sụp đổ quan hệ thương mại của người anh với vương quốc Đàng Ngoài

Posted By: Unknown - 03:01

Người Anh đến Đàng Ngoài khi thời kỳ hưng thịnh của ngoại thương Đàng Ngoài nói riêng và khu vực Đông Á nói chung đã cơ bản chấm dứt. Với mong muốn thiết lập quỹ đạo thương mại Đông Á như người Hà Lan đã thực hiện thành công trong suốt hơn nửa thế kỷ trước đó, năm 1672, công ty Đông Ấn Anh phái tàu từ Bantam (Inđônêsia) đến Đàng Ngoài đặt quan hệ thông thương chính thức và được chấp nhận. Tuy nhiên kế hoạch Đông Á của người Anh hoàn toàn thất bại do sau khi nỗ lực tái lập quan hệ thương mại với Nhật Bản vào năm 1673 không thành công, chiến tranh với người Hà Lan ở cả châu Á và châu Âu, thương điếm ở Đàng Ngoài chỉ được lập ở Phố Hiến - một thị trấn nghèo nàn và xa trung tâm thương mại Kẻ Chợ…Mãi đến năm 1683, người Anh mới được phép chuyển thương điếm lên Thăng Long nhưng đến lúc này sự quan tâm của EIC đến thị trường Đàng Ngoài cũng như toàn khu vực Đông Á không còn sâu sắc như giai đoạn trước. Giống như người Hà Lan, thương mại của người Anh ở Đàng Ngoài mang tính cầm chừng vì họ còn nuôi hi vọng mở cầu buôn bán với Trung Quốc lục địa. Sau nhiều năm buôn bán thua lỗ, EIC quyết định bỏ thương điếm Đàng Ngoài năm 1697 và chuyển hướng vào Đàng Trong.[1]     
2. Về chuyến đi của Dampier đến Đàng Ngoài
Có thể nói mục tiêu của Dampier trong chuyến đi đến Đàng Ngoài là để tìm kiếm một cơ hội nhằm ổn định sự nghiệp của mình gắn với công ty Đông Ấn Anh. Sau khi đã kiệt sức và có phần chán nản với hơn 9 năm phiêu du trên biển từ Âu sang Mỹ rồi lại vượt Thái Bình Dương về tận phương Đông, Dampier giờ đây muốn tìm kiếm một vị trí có lợi trong các chuyến thám hiểm tiềm năng buôn bán của EIC ở bán đảo Đông Dương. Tại Achin, ông được thuyền trưởng Weldon hứa hẹn khi đến Đàng Ngoài sẽ mua một chiếc thuyền để giao cho Dampier phụ trách việc đi thăm dò khả năng buôn bán với Đàng Trong, Chămpa hoặc Cao Miên. Nhằm tìm kiếm thêm sự hậu thuẫn của viên giám đốc thương điếm Anh ở Kẻ Chợ trong việc triển khai kế hoạch này, “thuyền trưởng Weldon đã giới thiệu tôi một cách đặc biệt với ông giám đốc thương điếm trong khi ông ta ở trên tàu. Và lý do làm tôi đi thăm thành phố [Kẻ Chợ] là nhằm làm sao cho ông ta bằng lòng giúp tôi, nếu có thể được, trong cuộc hành trình đi Đàng Trong, Champa hay Cao Miên mà thuyền trưởng Weldon có ý định giao cho tôi đảm nhận” (chương I). Cũng chính hi vọng này đã thôi thúc Dampier cất công lên Kẻ Chợ lần thứ hai, sau khi Weldon vừa tham gia chuyến đi lấy gạo ở tỉnh Tenan về. Đáng tiếc là tham vọng của Dampier không thành hiện thực; không có chuyến đi nào đến Đàng Trong, Chămpa và Cao Miên được thực hiện như đã dự định. Với lòng ngưỡng vọng dành cho viên thuyền trưởng, Dampier đã khẳng định ngay từ đầu sách: “lỡ như dự định này không thành thì cũng chẳng phải lỗi ở ông ta” (chương I) trong khi lại gán phần lớn trách trách nhiệm cho viên giám đốc thương điếm Anh ở Kẻ Chợ - “một kẻ ti tiện so với vị trí giám đốc mà hắn ta đang chễm trệ ngồi lên […] một kẻ thiếu tài cán để xoay sở công việc đang nắm giữ - không phù hợp cho bất kỳ một việc thử nghiệm mới nào” (chương V). Ngoài ra, lý do gián tiếp để Dampier đi Đàng Ngoài là do trên tàu của Weldon “có một thầy thuốc rất giỏi trong khi tôi lại đang rất cần đến sự giúp đỡ của ông ta” (chương I) sau khi bị ốm nặng trong cuộc hành trình dài trăm dặm bằng ca nô từ đảo Nicobar sang Achin.
Rời Achin vào tháng 7 năm 1688, Dampier và tàu của Weldon đi qua eo biển Singapore và ngược lên phía bắc, đi dọc bờ biển Chămpa và Đàng Trong để tiến vào vịnh Đàng Ngoài. Tại đây, như tàu của người Hà Lan thường làm, tàu của người Anh buông neo ở trước vùng cửa sông chờ hoa tiêu và thuỷ triều dâng lên để vượt qua lối hẹp và nông do dải cát bồi ngang cửa sông. Sau khi đã vượt qua cửa sông an toàn, họ buông neo ở một vị trí cách cửa sông chừng vài dặm và chờ quan địa phương đến giám sát nhân sự và hàng hoá. Sau đó, Dampier theo thuyền trưởng Weldon lên Kẻ Chợ một vài ngày để thăm thú và quan trọng hơn là làm quen với viên giám đốc thương điếm Anh để bàn kế hoạch đi thám hiểm khả năng buôn bán với Đàng Trong và những nơi khác thuộc bán đảo Đông Dương. Sau đó Dampier quay lại tàu ở vùng cửa sông trong khi đoàn thuyền của người Anh thực hiện chuyến đi lấy gạo ở Tenan. Ngay sau khi đoàn từ Tenan trở về, Dampier lại hối hả đi bằng đường bộ lên thương điếm Anh ở Kẻ Chợ để tìm hiểu kế hoạch đi thám hiểm Đàng Trong. Từ vùng cửa sông, Dampier đi ngược lên Phố Hiến, ghé thăm vị giám mục người Pháp và đàm đạo với vị linh mục ở đó. Từ Phố Hiến, ông lại đáp đò ngược sông Hồng lên Kẻ Chợ. Sau nhiều ngày vất vả ông cũng lên đến kinh đô nhưng “bên cạnh sự ốm yếu là nỗi thất vọng khi tôi được các nghe tin tức có liên quan. Tôi nhận thấy rằng có vẻ như tôi sẽ không được trưng dụng trong bất kỳ một chuyến đi nào đến các quốc gia lân cận như trước đây tôi đã từng được đề nghị” (chương V). Chán nản, Dampier rời Kẻ Chợ, xuôi dòng trên một chiếc thuyền mà thương điếm Anh thuê để vận chuyển hàng hoá xuống tàu để chuẩn bị nhổ neo xuôi về phương nam. Khoảng cuối năm 1688, Dampier khởi hành cùng tàu của thuyền trưởng Weldon, kết thúc gần nửa năm thăm thú vương quốc Đàng Ngoài


[1] Farrington A., “English East India Company Documents Relating Pho Hien and Tonkin”, Pho Hien-the Centre of International Commerce in the 17th – 18th Centuries, Hanoi, 1994; Hoang Anh Tuan, “From Japan to Manila and Back to Europe: The English Abortive Trade with Tonkin in the 1670s”, Itinerario, Leiden, The Netherlands, 3-2005.

Admin Unknown

Chào mừng bạn đến với trang thông tin Phố Hiến, cùng chúng tôi hãy xây dựng một Phố Hiến văn hóa, bản sắc, phát triển.

0 nhận xét:

Đăng nhận xét

BẢN ĐỒ PHỐ HIẾN NAY

TRANG TIN

Trang tin nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị Phố Hiến Hưng Yên

Copyright © 2015 All Rights Reserved

Designed by xetoyotahadong.com